Hertogin Hedwigepolder
Zierikzee, 9 december 2009.
Ontpolderen is een moeilijk onderwerp voor politieke partijen. Ad Koppejan mocht gisteren manhaftig dissident binnen het CDA zijn. Ria Loefs en Ernst Cramer moeten het ook niet makkelijk gehad hebben. Deze drie woordvoerders van de regeringspartijen hebben namenlijk op 5 maart 2007 gedrieën een motie ingediend om vrijwillige grondverwerving in de Scheldeverdragen op te nemen. Vijf dagen later werden zij gedwongen om die motie in te trekken en werd die rampzalige cie. Nijpels, als doekje voor het bloeden, ingesteld. De Scheldeverdragen konden zo dankzij de drie regeringsparijen, inclusief dit driemanschap, ongewijzigd goedgekeurd worden.
Het besluit om te ontpolderen is nu door de Tweede Kamer goedgekeurd. Maar problemen rond ontpoldering verdwijnen niet met een regeringsbesluit.
Jan Schuurman Hess schreef voor de PvdA afdeling Zeeland naar aanleiding van het laatste debat in de Tweede Kamer over de ontpoldering een goed discussiestuk, getiteld 'Het antwoord van de Ziel'. Het is naar 'ikmaakmezorgen.nl' 'geknipt en geplakt', omdat hij heel goed verwoordt waar het hier eigenlijk over gaat.
De PvdA is een partij die het debat niet uit de weg gaat en ik wens hen wijsheid toe bij de evaluatie van het genomen besluit.
Hierna volgen de overwegingen van Jan Schuurman Hess.
Het antwoord van de Ziel
Afgelopen donderdag heb ik het debat in de Tweede Kamer over de ontpoldering van de Hertogin Hedwige en Prosperpolder gevolgd, thuis, via de computer. Het was, objectief gezien, een vertoning van machteloosheid. De politiek, regering en parlement, bleek niet bestand tegen de druk van de macht, bleek niet bestand tegen de druk van havenbaronnen, het grootkapitaal, en hun bondgenoten binnen de geprofessionaliseerde natuur en milieuorganisaties. Datzelfde machtsblok bestaat ook uit multinationals, zoals de groene ingenieurs van Arcadis; organisaties als Staatsbosbeheer en het Zeeuws Landschap, uit onderling bevriende wetenschappers, juristen, en journalisten, en voor alles uit anonieme ambtenaren bij Rijkswaterstaat, de provincie Zeeland, het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselveiligheid en de Europese Commissie.
Wat Luuk Blom een werelddeal noemde, ervaart de overgrote meerderheid van de Zeeuwse bevolking als intense pijn; als haat en minachting van de machtigen voor samenleving, voor het Zeeuwse cultuurlandschap, voor onze geschiedenis.
Dit gevoel wordt versterkt omdat iedereen weet dat het ontpolderen geen natuurwinst oplevert. Immers de te ontpolderen gebieden zullen zich opnieuw vormen maar nu met vergiftigd rivierslib, zoals ook het Verdronken Land van Saeftinghe (de PC. Hooftstraat van de natuurbeweging) oppervlakkig gezien mooi en ruig is, maar feitelijk een gifbelt is van jewelste, opgesloten achter het prikkeldraad van de Nieuwe Natuur, alleen vrij toegankelijk voor de elite, het bestuur van het Zeeuws Landschap en hun gasten, zoals Ed Nijpels. (Zoals iedereen weet is het Zeeuws Landschap de grote stille motor achter de ontpoldering en is het in haar structuur een fundamenteel anti-democratische organisatie, dit in tegenstelling tot bijvoorbeeld it Fryske Gea).
Wat nu te doen?
Bommen gooien?
Molotov Cockails maken?
Demonstreren?
De machtigen zullen in dat geval achterover leunen en drinken hun sherry in datsja van het Zeeuws Landschap, achterin het Verdronken Land. Zij wachten tot de woedeaanval van de bevolking over is en geven daarna vergenoegd het sein geven waarop de dijken zullen worden doorgestoken en de volgende natte polder achter prikkeldraad zal verdwijnen.
Vervolgens zullen zij zich in hun vierwiel aangedreven Jeep’s en Range Rovers naar het nabi gelegen Perkpolder rijden om zich daar in het mede door Staatsbosbeheer te ontwikkelen golfers-paradijs of op hun private terpen te vermaken met nog meer natte nieuwe prikkeldraadnatuur.
Bommen gooien, Molotov cocktails maken of demonstreren heeft geen zin. Bovendien past dit niet bij de Zeeuwse volksaard, noch in de democratie. Een van mijn partijgenoten in Kats stelde gisteren voor om, wanneer de elite de dijken zal laten doorsteken, alle Zeeuwen, in de Hedwigepolder te gaan staan. Dat kan; dat lijkt mij een sterk idee en een sterk beeld.
Maar er is nog meer mogelijk. Eigenaar en pachters van de Hedwigepolder zullen procederen tegen het kabinetsbesluit zolang zij kunnen. Dat is een ding. Het tweede antwoord moet het antwoord van de ziel zijn op de vertoning van machteloosheid van kabinet en regering, afgelopen donderdag.
Een paar jaar geleden heb ik met bevriende toneelmakers, zoals Petra Laseur, Huib Rooymans, Rense Royaards Kees Scholten en de Kate bevolking het toneelstuk gemaakt over de inpoldering van de Oud Noord Bevelandpolder in 1598. Daarin stond een conflict centraal tussen de schaapherder (die zijn stelle op het schorre als het paradijs zag) en de Vlaamse landmeter (die van het schorre een nieuwe, goede wereld) wilde maken. Er waren nog veel meer aspecten in verwerkt, zoals de invloed van de rijke buitenstaanders (het Hof van Oranje-Nassau) en de offers van de gewone mensen, de bedijkers. De Dijk heeft indertijd veel los gemaakt en werd onlangs nog in toneelkritiek in de NRC geprezen.
Ik heb gisteren, vrijdag, enkele van mijn oude toneelvrienden gebeld en gezegd dat het nodig is dat we opnieuw toneel maken. Er moet een vervolg komen op de Dijk; we zullen het dit voorjaar uitvoeren, in de Hedwige. En laten we nog meer doen. Dichters uit het hele land hebben me gebeld, journalisten, muzikanten… Wat ga je doen, vroegen ze… Bel me als je me nodig hebt… Laten we, Zeeuwen, muziek maken, verhalen schrijven, tekeningen maken, laten we de decadente elite van de macht, antwoorden vanuit onze ziel. Laten we de Hedwige beschermen zo lang we kunnen, en de Hellegat polder, en de Eendrachtpolder, enzovoorts.
Ja, ik vind dat dit nodig is. Een antwoord van de ziel op de machteloosheid van regering en parlement.
Wat moeten we nu als sociaal democraten met deze situatie doen? Nu, met instemming van de PvdA fractie in de Zeeuwse Staten, de Tweede Kamerfractie heeft ingestemd met het kabinetsbesluit?
Mijn moeder leerde me: “Jan, je kunt elke dag opnieuw beginnen.”
Dat geldt ook voor de Partij van de Arbeid.
Ik vind dat we altijd helder moeten maken aan welke kant we in de samenleving staan. Wanneer we het niet meer nodig vinden om ons te verbinden met de overgrote meerderheid van de bevolking, en we onderdeel zouden worden van de decadente elite, dan drijven we het hart van de samenleving naar apathie, naar onverschilligheid, naar nationalisme of extremisme. Dat kan toch net de missie zijn van de sociaal democratie?
Ja, maar zullen mijn partijgenoten zeggen die nu juist overtuigd zijn van het goede van ontpolderen… Dit alles is de balans die we na lang vergaderen hebben gevonden tussen economische vooruitgang en natuurbelangen. Dat is wat Thijs Kramer beoogde en wat Luuk Blom de werelddeal noemde. Dat zijn onze partijgenoten, sociaal democraten, die kunnen we niet in de steek laten.
Hoeft ook niet. Gisteren is gisteren; morgen is een nieuwe dag.
Ik ben er van overtuigd dat de ideeën van oud gedeputeerde Thijs Kramer integer en goed bedoeld waren, maar, achteraf gezien, ook eenzijdig, onvolledig en eigenlijk contra-productief. Wat Thijs probeerde, en waarvoor hij groot draagvlak vond in bestuurlijk Zeeland, Nederland en Vlaanderen, was de trits: toegankelijkheid, natuurlijkheid en veiligheid op de Westerschelde. Wat Thijs Kramer, Jan Boelhouwer en Luuk Blom vergaten, waren de burgers, en de sociaal culturele en historische achtergronden van deze samenleving.
Dat is wezenlijk de grote vergissing geweest in dit ontpolderdrama, in het hele voorbereidingstraject van PROSES, en de daarop volgende besluitvorming in het bestuurlijke en politieke milieu. Ik vind dat we dit als sociaal democraten onder ogen moeten zien, en moeten erkennen. Als we economische doelen hebben, en zorg willen dragen voor natuur en milieu, en dat wil ik net zo goed als Thijs en Luuk, dan zullen we dat moeten doen vanuit en in samenspraak met de samenleving. Burgers willen niets liever dan serieus worden genomen en verzetten zich niet tegen ontwikkelingen, zoals de decadente elite zo graag beweert om aan haar luxe posities vast te kunnen houden.
Neem nu toch het voorbeeld van Perkpolder. Begrijpelijk wilde het gemeentebestuur van Hulst na het wegvallen van de veerdienst met Kruiningen zorgen voor banen voor de oud-PSD medewerkers, maar in plaats van een overleg met de bewoners van dit gebeid, werden via de provincie Zeeland projectontwikkelaars en Staatsbosbeheer benaderd… Zo ontwikkelde zich het geijkte patroon van luxe villa’s op terpen, een gigantisch golfterrein, appartementen en een haven en een kwakje nieuwe prikkeldraadnatuur….
Natuurlijk roept dat woede op van al wie hieraan geen deel kan hebben… en dat is de overgrote meerderheid van de bevolking. Natuurlijk roept het woede op wanneer de bewoners zelf plannen maken voor de economische en natuurlijke ontwikkeling van dit gebied maar wanneer het openbaar bestuur (raad en provincie) er zelfs niet naar wil kijken, omdat zij zich al met handen en voeten gebonden hebben aan de projectontwikkelaars… Angstig houden de machtigen elkanders hand vast, bevreesd voor burgers en samenleving.
In de komende jaren komt er veel af op diezelfde bevolking. De economie van eindeloze groei, zoals die vanaf de Tweede Wereldoorlog tot 2008 werd voorzien, zal van karakter veranderen. De opdrachten die de wereldleiders voor het klimaat stellen, vragen om ingrijpende aanpassingen van en in de samenleving. (Je ziet overigens hetzelfde foute ontpolder-beleidspatroon weer ontstaan bij de club van de Zuidwestelijke Deltacommissie, of in die contra-productieve propaganda-filmpjes op Omroep Zeeland over de nieuwe Delta).
Die veranderingen kunnen en zullen niet gebeuren als daartoe geen draagvlak wordt gezocht onder de bevolking en als de ziel van de samenleving niet gehoord en begrepen wordt. De sociaal democratie heeft binnen die context een uitgesproken opdracht, namelijk het vertrouwen winnen en houden van al diegenen die zich moeten verenigen om gehoord en gezien te worden. Dat betekent dus aan de ene kant dat we moeten begrijpen en verstaan wat er leeft en verzwegen wordt. En aan de andere kant de opdrachten vertalen die de wereldleiders ons geven, vanuit het perspectief van tegenmacht, of, vriendelijker gezegd, vanuit verenigde macht.
Voor de natuur en milieu organisaties zie ik geen andere weg dan zich aan te sluiten bij de sociale beweging, die een ander karakter heeft dan vroeger, maar daarom niet minder herkenbaar is. Wanneer zij zich, zoals thans voortdurend aan de orde is, koppelt aan het grootkapitaal of aan belangen van de overheid, zal zij blijvend draagvlak ontberen, daar waar dat juist zo nodig is.
Wie de werkelijke schoonheid van het Zeeuwse landschap wil zien, moet zich buigen naar wat in eeuwen is opgebouwd, wat werd onderhouden en verzorgd. Niet de boeren zijn verantwoordelijk voor de industrialisering van de landbouw productie, maar de samenleving als geheel. Geef dan ook niet alleen de (kleine) boeren schuld!
Wanneer men aan deze ontwikkeling iets wil doen ten behoeve van natuur en milieu, moet men zich juist niet afkeren van boeren en gewone burgers, maar proberen om de wereldomvattende bedrijven en kapitaalstromen aan te pakken. Tegelijkertijd moet je regionale markten ontwikkelen, en boeren en burgers zelf de oplossingen laten verzinnen voor schade aan de natuur toe gebracht.
Komende zaterdag is er een estafette van protest langs de Zeeuws Vlaamse kust. Ik zal daar zijn en zal op roepen tot het protest van de ziel tegen de decadentie van de elite. Het is een eerste en eenvoudige manifestatie. Ik hoop er met velen te zijn. En in het voorjaar komen we weer, maar dan met toneelmakers, dichters, muzikanten, wetenschappers, met een ieder die antwoorden wil vanuit de ziel, op de decadentie van de macht.